Co warto wiedzieć o instytucji zachowku?

Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która ma na celu ochronę interesów najbliższych członków rodziny spadkodawcy. Choć nie każdy spadkobierca ustawowy musi otrzymać udział w majątku spadkowym, prawo przewiduje możliwość dochodzenia określonej kwoty pieniężnej, jeżeli został on pominięty w testamencie lub otrzymał mniej, niż wynikałoby to z przepisów o zachowku. Z uwagi na rosnącą liczbę testamentów i darowizn przekazywanych za życia, zagadnienie to staje się coraz częściej przedmiotem postępowań sądowych i analiz prawnych.

Komu przysługuje zachowek i kiedy można go dochodzić?

Zachowek przysługuje zstępnym spadkodawcy, jego małżonkowi oraz rodzicom, o ile byliby powołani do dziedziczenia z ustawy. W praktyce najczęściej są to dzieci, wnuki i współmałżonek. Uprawnienie do zachowku powstaje wtedy, gdy osoba, która miałaby dziedziczyć na podstawie ustawy, nie została uwzględniona w testamencie lub została w nim pominięta częściowo.

Roszczenie o zachowek w Gdańsku czy innym mieście przyjmuje formę żądania zapłaty określonej kwoty pieniężnej. Wysokość zachowku wynosi co do zasady połowę wartości udziału spadkowego, jaki przysługiwałby danej osobie na podstawie ustawy. Jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub jest małoletni, przysługuje mu dwie trzecie wartości udziału. Zachowek może być dochodzony nie tylko od spadkobierców testamentowych, ale także od osób, które otrzymały darowizny zaliczane na schedę spadkową.

Jak ustalana jest wartość zachowku i z czego się ją oblicza?

Wysokość zachowku oblicza się na podstawie tzw. substratu zachowku, czyli wartości całego spadku pomniejszonego o długi spadkowe (z wyjątkiem długów z tytułu zachowku) i powiększonego o darowizny doliczane do masy spadkowej. Do substratu zalicza się więc nie tylko to, co pozostało po śmierci spadkodawcy, ale także niektóre darowizny dokonane za jego życia. Do darowizn doliczanych do masy spadkowej nie zalicza się drobnych, zwyczajowo przyjętych prezentów, ani tych, które zostały dokonane przed więcej niż dziesięciu laty na rzecz osób niebędących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku.

W toku postępowania o zachowek często konieczne jest ustalenie wartości nieruchomości, ruchomości i innych składników majątku spadkowego. Jeżeli strony nie są zgodne co do wartości, sąd może powołać biegłego rzeczoznawcę. Strona dochodząca zachowku musi wykazać swoje prawo do udziału w spadku oraz przedstawić dane pozwalające na ustalenie wysokości należności.